Rằm tháng 7: Nguồn gốc, ý nghĩa & cách cúng rằm đơn giản tại nhà

Lễ Rằm tháng 7 thường diễn ra vào ngày 15/7 Âm lịch hàng năm (Ảnh: sưu tầm)

Bắt nguồn từ những câu chuyện nhân văn được lưu truyền, Rằm tháng 7 (ngày 15/7 Âm lịch) đã trở thành dịp lễ quan trọng trong phong tục của người Việt. Hãy cùng khám phá nguồn gốc, ý nghĩa và những nghi lễ cần có trong Rằm tháng 7 với giá trị văn hóa và tôn giáo đặc trưng.

1. Rằm tháng 7 là ngày gì? Rằm tháng 7 2023 là ngày nào?

Rằm tháng 7 là ngày 15/7 âm lịch. Ngày này còn có nhiều tên gọi khác như: ngày Xá tội vong nhân, tháng cô hồn, lễ Vu Lan, mùa Báo hiếu, Tết Trung nguyên. Rằm tháng 7 năm 2023 rơi vào thứ 4 ngày 30/8 theo Dương lịch.  

2. Nguồn gốc của ngày Rằm tháng 7

Rằm tháng 7 gắn với 2 lễ lớn là ngày Vu Lan và Xá tội vong nhân. Mỗi dịp lễ bắt nguồn từ sự tích lâu đời với những ý nghĩa riêng biệt.

2.1. Nguồn gốc lễ Vu Lan vào ngày Rằm tháng 7

Theo truyền thuyết dân gian, ngày lễ Vu Lan có nguồn gốc từ câu chuyện của Đại đức Mục Kiền Liên - đệ tử của Đức Phật. Khi biết rằng mẹ ông là bà Thanh Đề đang chịu khổ trong kiếp Ngạ quỷ nơi địa ngục, Mục Kiền Liên đã tìm đến, dâng cơm cho mẹ. Tuy nhiên, vì nghiệp báo bà đã gây ra, nên khi cơm đưa đến miệng thì lại biến thành lửa cháy.

Ngày lễ Vu Lan có nguồn gốc từ câu chuyện của Đại đức Mục Kiền Liên và mẹ ông là bà Thanh Đề (Ảnh: sưu tầm)

Mục Kiền Liên vô cùng xót thương cho mẹ nên đã tìm đến Đức Phật hỏi cách cứu mẹ. Đức Phật đã dạy rằng: “Dù ông có thần thông, quảng đại đến đâu, cũng không thể đủ sức cứu mẹ. Chỉ có thể hy vọng vào sự hợp lực của chư tăng khắp mười phương”. 

Đức Phật cũng khuyên rằng, Rằm tháng 7 là ngày thích hợp để cung thỉnh chư Tăng và ông nên chuẩn bị mâm lễ vào ngày đó. Chúng sinh muốn giải nghiệp cho cha mẹ, đấng sinh thành cũng nên thực hiện theo cách này. Mục Kiền Liên tuân theo lời dạy và đã giải thoát mẹ khỏi kiếp Ngạ quỷ. Kể từ đó, lễ Vu Lan vào Rằm tháng 7 trở thành ngày quan trọng để tôn vinh lòng hiếu thảo và tri ân mẹ cha.

2.2. Nguồn gốc ngày Xá tội vong nhân

Theo quan niệm của một Đạo giáo vào thời hậu Đông Hán ở Trung Quốc, ngày Rằm tháng 7 thuộc tiết Trung Nguyên, bắt đầu từ mùng 1 tháng 7 Âm lịch (ngày mở cửa quỷ môn) đến ngày 30 tháng 7 (ngày đóng cửa quỷ môn). Vào tiết này, các vong hồn nơi địa ngục được trở lại dương gian để nhận lễ vật và sự cúng tế từ người sống. Do đó, ngày Rằm tháng 7 còn được gọi là ngày Xá tội vong nhân, cúng cô hồn hay cúng thí thực. 

Ngoài ra, theo tín ngưỡng Phật giáo, nguyên nhân của việc cúng cô hồn tháng 7 còn bắt nguồn từ câu chuyện giữa tôn giả A Nan Ðà và một ngạ quỷ. Vào đêm nọ, khi đang ngồi trong tịnh thất, ông A Nan Ðà thấy một ngạ quỷ khô gầy, cổ nhỏ dài và miệng nhả ra lửa tiến đến gần. 

Con quỷ nói rằng ba ngày sau, A Nan Đà sẽ chết và trở thành một ngạ quỷ miệng lửa, khuôn mặt cháy rụi như nó. A Nan Đà hoảng sợ và nhờ con quỷ chỉ cho ông cách tránh khỏi kiếp nạn khốn khổ. Con quỷ nói: Mai đây, ông phải cúng thí cho chúng tôi và vì tôi mà cúng dường Tam Bảo. 

Như thế ông sẽ được gia tăng tuổi thọ và tôi cũng sẽ được vãng sanh. A Nan chia sẻ câu chuyện với Đức Phật, ngài đã ban cho ông bài kinh “Cứu Bạt Diệm Khẩu Ngạ Quỷ Ðà La Ni” để tụng trong nghi thức cúng lễ, đạt thêm phúc phần.

Phong tục cúng cô hồn tháng 7 bắt nguồn từ câu chuyện giữa tôn giả A Nan Ðà và một ngạ quỷ (Ảnh: sưu tầm)

3. Ý nghĩa Rằm tháng 7

3.1. Ý nghĩa lễ Vu Lan - Rằm tháng 7

Lễ Vu Lan là dịp để mỗi người báo hiếu, thể hiện lòng biết ơn với công lao sinh thành và nuôi dưỡng của cha mẹ ở kiếp này và cả những kiếp trước. Trong đại lễ Vu Lan, mọi người thường thực hiện nghi thức bông hồng cài áo và thả đèn hoa đăng nhằm nguyện cầu công đức, mong muốn những điều tốt đẹp, an lành đến với ông bà, cha mẹ. 

Nghi thức thả đèn hoa đăng nhằm nguyện cầu công đức cho cha mẹ dịp lễ Vu Lan (Ảnh: sưu tầm)

3.2. Ý nghĩa Rằm tháng 7 - ngày xá tội vong nhân

Ngày Xá tội vong nhân với lễ cúng cô hồn, cúng thí thực đã trở thành nghi thức truyền thống trong tín ngưỡng của người Việt. Lễ cúng có ý nghĩa cung cấp thức ăn và cầu mong cho những vong hồn vất vưởng không nơi hương khói sớm được siêu sinh. Qua đó thể hiện lòng nhân ái, cứu khổ, giúp đỡ những người khốn khó theo đạo lý tốt đẹp của người Việt.

4. Cách cúng Rằm tháng 7 theo phong tục truyền thống

Cúng Rằm tháng 7 từ lâu đã trở thành phong tục, tín ngưỡng của mỗi gia đình người Việt. Ngày cúng và lễ vật được lựa chọn linh hoạt tùy theo điều kiện của mỗi nhà nhưng điều quan trọng nhất là sự thành tâm, cảm tạ chân thành và ý niệm tốt đẹp của gia chủ đối với trời Phật, thần linh và tổ tiên. Dưới đây là một số nguyên tắc chung về phong tục cúng Rằm tháng 7: 

4.1. Cúng trước 12 giờ trưa ngày 15/7 Âm lịch

Theo nhận định của chuyên gia văn hóa và phong thủy, lễ cúng Phật, thần linh, gia tiên nên được thực hiện vào ban ngày, khoảng 11 - 12 giờ trưa. Vào khoảng thời gian này, vong linh người thân sẽ được Thổ thần mở cửa để thụ lộc mà không bị các cô hồn, dã quỷ quấy rầy.

Đối với lễ cúng cô hồn, thời gian cúng nên vào buổi chiều tối, khoảng từ 17 giờ đến 19 giờ (giờ Dậu) là tốt nhất. Tuy cúng Rằm tháng 7 vào ngày nào không quá khắt khe, nhưng buổi cúng cô hồn phải diễn ra trước 12 giờ trưa ngày 15/7 Âm lịch.

4.2. Mâm cỗ cúng Rằm tháng 7

Vào Rằm tháng 7, các gia đình Việt theo đạo Phật thường chuẩn bị mâm lễ cúng Phật, thần linh, gia tiên và cúng thí thực. Mỗi mâm cúng Rằm tháng 7 bao gồm những lễ vật phù hợp, phổ biến thường có: 

• Mâm cúng Phật: ngũ quả, cơm chay, xôi, canh nấm, rau củ xào… 
• Mâm cỗ cúng thần linh: trái cây, hoa tươi, xôi, bánh chưng, gà luộc, trà, rượu…  
• Mâm cúng gia tiên: hoa quả, cơm chay hoặc mặn như: xôi, gà luộc, thịt hầm, trà rượu, nhang đèn, vàng mã… 
• Mâm cúng cô hồn: Cúng Rằm tháng 7 cần những gì? Mâm cúng chúng sinh cần có: muối gạo, cháo trắng nấu loãng, hoa quả, bỏng ngô, kẹo bánh, tiền lẻ, nhang, nến… Lưu ý, theo quan niệm dân gian, mâm cúng cô hồn nên là đồ chay, tránh cúng đồ mặn để không khơi dậy tham, sân, si ở các vong hồn. 

Rằm tháng 7 cúng gì? Gia chủ chuẩn bị cỗ cúng phù hợp với đối tượng thụ lộc và điều kiện của gia đình (Ảnh: sưu tầm)

4.3. Văn khấn Rằm tháng 7

Trong lễ cúng Rằm tháng 7 tại nhà, gia chủ sẽ đọc văn khấn mời thụ lộc và tri ân thần, Phật, tổ tiên đã ban phước, bảo hộ gia đình. Bài cúng Rằm tháng 7 đồng thời cũng gửi gắm những ý niệm tốt lành, an lạc và cầu nguyện cho linh hồn siêu thoát. 

Các bài khấn Rằm tháng 7 gồm:

• Văn khấn Phật, thần linh
• Văn khấn tổ tiên 
• Văn khấn chúng sinh

5. Những việc nên làm và cần tránh vào ngày Rằm tháng 7

Rằm tháng 7 là dịp lễ Vu Lan báo hiếu và cũng là tháng cô hồn với nhiều vấn đề tâm linh cần lưu ý. Dưới đây là những việc nên làm và cần tránh vào ngày Rằm tháng 7 theo quan niệm dân gian: 

Những việc nên tránh: 

• Hạn chế đi chơi đêm vì tháng 7 có nhiều vong hồn lang thang ở dương gian.
• Tránh đốt tiền, vàng mã, vì có thể gây sự thu hút đối với ma quỷ.
• Không nhổ lông chân để tránh gặp phải những điều không may, như câu ngạn ngữ “một sợi lông chân quản 3 con quỷ”.
• Tránh phơi quần áo buổi đêm, vì có thể ma quỷ sẽ “mượn tạm” đồ để mặc.
• Không ăn vụng đồ cúng nhằm tôn trọng và bảo vệ sự linh thiêng của các nghi lễ.
• Không nhặt tiền lẻ rơi, vì có thể đó là tiền cúng chúng sinh, người nhặt lấy có thể gặp những chuyện không may. 
• Tránh treo chuông gió ở đầu giường, vì có thể thu hút ma quỷ.

Những việc nên làm: 

• Viếng mộ tổ tiên.
• Đi chùa lễ Phật, cầu bình an cho ông bà, cha mẹ.
• Tham gia Đại lễ Vu Lan tại chùa như: nghi thức Bông hồng cài áo, thả đèn hoa đăng, lễ cầu siêu, phóng sinh… 
• Làm mâm cỗ cúng Rằm tháng 7, cầu mong những điều tốt đẹp đến với gia đình.
• Hướng thiện, làm việc tốt, giúp đỡ những người khó khăn.
• Quan tâm, thăm hỏi, hiếu kính với ông bà, cha mẹ.

Tri ân, dành sự quan tâm với ông bà, cha mẹ trong mùa Vu Lan báo hiếu

Những việc trên không chỉ thể hiện được ý nghĩa báo ân, báo hiếu và tinh thần tốt đẹp trong ngày Rằm tháng 7 mà còn mang lại cho bạn sự an lành. Đặc biệt, đây còn là dịp để bạn bày tỏ tình thương yêu và lòng biết ơn với ông bà, cha mẹ qua câu chúc mừng, lời thăm hỏi và những món quà ý nghĩa. 

Rằm tháng 7 hay lễ Vu Lan thực sự là ngày đặc biệt, khi không chỉ chứa đựng những giá trị tâm linh ý nghĩa mà còn là dịp để nhắc nhở mỗi người về nguồn cội, lòng biết ơn với công sinh thành, dưỡng dục của cha mẹ, tổ tiên. Trong ngày này, bạn hãy tham gia các nghi lễ truyền thống ở chùa để tìm kiếm sự an lành và nguyện cầu những điều tốt đẹp cho gia đình. Bạn cũng đừng quên dành thật nhiều sự quan tâm, tình thương yêu cho ông bà, cha mẹ qua lời thăm hỏi chân thành và những món quà ý nghĩa.

MEdshopvn sưu tầm

Theo Vinpearl.com