08 September, 2012 0 nhận xét Nhận xét
Bởi Robin Nixon
Những bộ não thú vị của trẻ sơ sinh
Hầu hết trẻ sơ sinh đều ít tóc, mũm mĩm và chưa biết nói. Ngoài những biểu hiện dễ thương bên ngoài, điều gì đang diễn ra bên trong đầu óc trẻ? Sau đây là 11 sự thật về não bộ của trẻ các bậc cha mẹ nên biết.
Tất cả trẻ đều sinh ra quá sớm
Các chuyên gia sinh vật học so sánh khẳng định “Nếu không phải do sự hạn chế về giới hạn diện tích khung xương chậu của người mẹ, đứa trẻ sẽ tiếp tục giai đoạn phát triển trong dạ con trong thời gian lâu hơn”.
Theo TS Lise Eliot, chuyên gia thần kinh học, đồng thời là tác giả của cuốn “What’s going on in there? How the brain and mind develop in the first five years of life” (Bantam, 2000). – công trình nghiên cứu tổng thể về não bộ trong 5 năm đầu đời, để có thể chui vừa âm đạo của người mẹ, não bộ của trẻ sơ sinh chỉ được phép có kích thước nhỏ bằng ¼ não người trưởng thành.Vì vậy, một số bác sĩ nhi khoa đã liệt quãng thời gian 3 tháng đầu đời của trẻ như “thai kì thứ 4” để nhấn mạnh sự thiếu thốn, trống rỗng mọi kỹ năng xã hội của trẻ. Chẳng hạn, nụ cười đầu tiên của bé thường không xuất hiện cho đến giai đoạn 10-14 tuần tuổi và giai đoạn biết thể hiện tình cảm đầu tiên bắt đầu khi bé khoảng 5 tháng tuổi.
Một vài nhà sinh vật học tiến hóa lập luận, trẻ sơ sinh gần như ở trong tình trạng vô thức - và dễ dàng khóc nhè - thế nên cha mẹ không cần quá lo lắng. Đương nhiên, khóc cũng là cách trẻ gây chú ý để được đáp ứng nhu cầu tồn tại của mình.
Tác dụng tích cực nhờ tương tác với bố mẹ
“Miễn là ở đâu có bé, ở đó có bố mẹ”– Michael Goldstein, nhà nghiên cứu phát triển ngôn ngữ (Đại học Cornell – Mỹ) cho biết. Ông chia sẻ với Livescience, bộ não trẻ phát triển dựa trên cơ chế vận dụng cách thức phản ứng của người lớn với hành vi của mình để tự hoàn thiện. Trẻ sơ sinh gần như không thể kiểm soát khả năng hoạt động của khu vực vỏ não trước trán, bởi vậy, mọi nỗ lực rèn luyện hay những lo âu về tính cách đều vô nghĩa ở giai đoạn này. Thay vào đó, trẻ học về cảm giác đói, sự cô đơn, những khó chịu, mệt mỏi - và cách thức xoa dịu cơn đau. Các chuyên gia khuyên bạn cách có thể giúp trẻ là phản hồi nhu cầu của bé ngay lập tức.
Không phải vấn đề là cha mẹ có thể giữ trẻ không khóc. Thực tế thì tất cả trẻ sơ sinh – dù cha mẹ phản hồi thế nào chăng nữa - đều có giai đoạn quấy khóc đỉnh điểm khoảng tuần thai thứ 46 (hầu hết trẻ được sinh ra khoảng 38 -42 tuần. Theo các chuyên gia, như Melvin Konner, chuyên gia nhân chủng học – thần kinh và tác giả của "The Evolution of Childhood" (Belknap, 2010) , tiếng khóc là biểu hiện gắn với sự phát triển về mặt thể chất, đồng thời giai đoạn khóc đỉnh điểm trùng hợp với thời khắc vừa chào đời của bé như lời khẳng định về sự tồn tại của mình với thế giới. Vậy nên với những đứa trẻ sinh sớm, khoảng 34 tuần, sẽ đạt cao trào khóc ở khoảng tuần tuổi thứ 12 trong khi những đứa trẻ sinh đủ tháng -40 tuần- sẽ khóc trong khoảng 6 tuần đầu.
Nét mặt ngây thơ và luyện phát âm đóng vai trò quan trọng
Theo giải thích của Alison Gopnik, tác giả cuốn sách “Triết học trẻ nhỏ” (Philosophical BabyFarrar, Straus and Giroux, 2009)) khẳng định: khi bắt chước cách thức biểu hiện khuôn mặt của người lớn, cảm xúc của trẻ cũng nhờ thế dần dần phát triển. Điều này giúp trẻ xây dựng những hiểu biết bẩm sinh cơ bản về cảm xúc giao tiếp. Nó cũng giải thích tại sao các bậc cha mẹ có xu hướng thể hiện phóng đại cảm xúc vui buồn trên nét mặt với trẻ để trẻ dễ dàng mô phỏng. Các nhà nghiên cứu chứng minh rằng tiếng nói bi bô của trẻ - một phản hồi bản năng khác của bé – đóng vai trò quan trọng với sự phát triển ngôn ngữ của bé. Eliot chia sẻ với Livescience việc phát âm chậm, đúng, có giai điệu, có điểm nhấn sẽ giúp trẻ nắm bắt từ vựng tốt.
Não bộ của bé phát triển nhanh chóng
Khi mới sinh ra, não bộ của con người, các loài linh trưởng và người mới tiến hóa có nhiều nét giống nhau hơn so với khi chúng ta trưởng thành.
Sau khi sinh, não bộ phát triển nhanh chóng, gần gấp đôi kích thước ban đầu và khi bé được 1 tuổi, kích thước não sẽ đạt khoảng 60% so với khi trưởng thành. Tới khi đi nhà trẻ, kích thước não trẻ đạt mức tối đa giống người lớn nhưng vẫn chưa phát triển hoàn thiện cho tới khi trẻ giữa ngoài 20 tuổi – Eliot nói với Livescience. Thậm chí sau này, Eliot phát biểu, “não sẽ không ngừng thay đổi, chỉ là tốt lên hay xấu đi”.
Một số nhà khoa học suy xét rằng những thay đổi trong sự phát triển não trẻ sơ sinh phản ánh những thay đổi hình thành trong thời kì tiến hóa của loài người.
Nhận thức non nớt
Não bộ trẻ nhỏ có rất rất nhiều kết nối thần kinh so với người trưởng thành nhưng lại có rất ít chất dẫn truyền thần kinh ức chế. Chính vì thế, các nhà nghiên cứu như Gopnik cho biết khả năng nhận thức của trẻ đối với thực tế sẽ bị khuếch tán (khó tập trung) hơn người lớn.Vì vậy, trẻ thường tỏ ra lơ đễnh với mọi thứ do không biết đánh giá tầm quan trọng của sự việc. Gopnik ví nhận thức của trẻ nhỏ giống như đèn lồng, ánh sáng lờ mờ trong căn phòng trong khi nhận thức của người lớn giống như đèn pin, tập trung vào những thứ cụ thể nhưng lờ đi chi tiết ngoại cảnh.
Khi chín chắn hơn, bằng những trải nghiệm bộ não sẽ trải qua giai đoạn “sắp xếp lại”, mạng lưới noron thần kinh sẽ được kiện toàn và hoàn thiện một cách tinh vi. Điều này giúp trẻ lập lại trật tự trong thế giới quan nhưng cũng không khó khăn để đổi mới và theo kịp những đột phá.
Gopnik và những người khác tranh luận, những người sáng tạo giữ lại một vài khả năng suy nghĩ như trẻ nhỏ.
Tín hiệu của nhu cầu học hỏi
Trong nhận thức còn non của bé, chúng cũng có khả năng tập trung ngay tức thì trong khoảng thời gian ngắn. Và khi đó – Goldstein nói với Livescience – bé thường tạo thành âm thanh để thể hiện sự thích thú. Đặc biệt, Goldstein cho rằng tiếng bi bô tuy vô nghĩa của trẻ cũng chính là biểu hiện đầu tiên của việc động não suy nghĩ và là dấu hiệu cho người lớn biết trẻ đã sẵn sàng học hỏi. Những ông bố bà mẹ tham vọng có thể luôn muốn tìm kiếm và để ý dấu hiệu này, Eliot chia sẻ “thứ duy nhất chúng ta biết để khiến 1 đứa trẻ thông minh hơn là trò chuyện với chúng”. Bà cũng nhấn mạnh rằng đối thoại là tốt nhất, cha/mẹ tiếp lời của của bé.
Thật tình cờ, trong tiếng Anh, “baby” có lẽ bắt nguồn từ tiếng bi bô này nghĩa là “một người nói ba-ba-ba”.
Tương tác từ phía bố mẹ cần có chừng mực
Một vài phụ huynh lại quá tiếp thu ý kiến này quá xa và cố gắng phản hổi trẻ thái quá. Nhưng khi đứa bé lúc nào cũng nhận được sự đáp lại tuyệt đối từ phía bố mẹ chúng sẽ nhàm chán và nhìn đi hướng khác. Tồi tệ hơn, “Khả năng học hỏi của trẻ là rất mong manh” – TS Goldstein giải thích: Lần đầu tiên chắc chắn sẽ không kéo dài khi trẻ không nhận được sự phản hồi như mong đợi.
Theo bản năng, cha mẹ phản hồi lại 50 -60% phát âm của trẻ. Tại phòng nghiên cứu, Goldstein thấy rằng trẻ sẽ phát triển ngôn ngữ tốt hơn khi được phản hồi 80% yêu cầu. Tuy nhiên, cao hơn thế khả năng học hỏi sẽ giảm.
Goldstein cho rằng chúng ta không nên lặp lại những âm thanh vô nghĩa trẻ phát ra (như “eh) mà hãy nhắc lại 1 cách hào hứng âm mới gần với từ đó (như “da”). Bằng cách này, trẻ sẽ sớm bắt đầu ghép các âm với nhau để hình thành ngôn ngữ riêng của mình.
TS Goldstein đưa ra lời khuyên, nên hạn chế dần việc lặp lại những từ trẻ thốt ra hoàn toàn vô nghĩa, đồng thời tích cực nhắc lại những phát âm cận kề hình thành nên từ hoàn chỉnh (ví dụ “ma-ma”). Theo cách thức này, trẻ sẽ bắt đầu lắp ghép những thông tin thu thập được và tạo thành ngôn ngữ riêng của mình.
Giáo dục trẻ bằng DVD, băng, v.v không có hiệu quả
Từ khi sinh ra trẻ có thể đã khóc với âm điệu của ngôn ngữ mẹ đẻ, nghiên cứu gần đây nhấn mạnh tương tác xã hội là nền tảng để một đứa trẻ có thể hoàn thiện ngôn ngữ của mình.
“Trẻ có thể lựa chọn giữa những thứ tương tác và không tương tác với chúng” và những thứ không tương tác, đừng dạy. Một cuốn băng không theo gợi ý và phản ứng của trẻ vì thế những cuốn DVD cho trẻ nhỏ như Baby Einstein và Brainy Baby không có tác dụng gì, Goldstein giải thích.
Nếu bạn muốn giúp con thông minh, hãy bỏ dùng video mà hãy chơi với bé, theo ý kiến của Eliot.
Nguy cơ quá tải
Nhưng chúng cần tương tác với con người không có nghĩa là chúng nên bị gắn vào những thứ vô nghĩa cả ngày đêm.
Trẻ sơ sinh chú ý ngắn hạn và có thể dễ dàng quá khích. Vì vậy thỉnh thoảng, nhu cầu của trẻ chỉ đơn giản là giúp chúng bình tĩnh lại bằng cách bồng bế trẻ, để đèn lim dim hoặc quấn lại khăn tã bị rối, bung. Trẻ bình tĩnh lại và ngủ được, đặc biệt suốt cả đêm, sẽ giúp trẻ phát triển toàn diện các kĩ năng, ít nhất là đối với trẻ 12 tháng trở lên – theo nghiên cứu năm 2010 trên tạp chí Child Development.
Kĩ năng nghe chưa phát triển
Trẻ sơ sinh gặp khó khăn trong việc nghe, Eliot nói “Đó là lý do vì sao chúng dường như không khó chịu khi nghe tiếng khóc của mình trong khi mọi người thì có”.
Nói chung, trẻ không thể phân biệt giọng hát và nhạc nền như người lớn. Điều này cũng lí giải vì sao trẻ sơ sinh có thể ngủ ngon lành ở những nơi đông đúc hay gần máy hút bụi ồn ào và tại sao trẻ không phản ứng lại các âm thanh ngoài sân chơi.
Cũng chính vì thế, âm nhạc và ti vi có nhạc nền sẽ khiến trẻ khó phân biệt giọng nói xung quanh và học ngôn ngữ. (Eliot) (Trẻ không thể học nói từ tivi và đài). Nhưng trẻ lại thường thích âm nhạc, Eliot gợi ý “âm nhạc phải là hoạt động tập trung không tiếng ồn xung quanh".
Cần nhiều hơn bố và mẹ
Trong khi nhiều nhà khoa học nhấn mạnh mối quan hệ giữa bố mẹ - con cái, những dự án nghiên cứu lớn gần đây chỉ ra rằng, để giúp trẻ phát triển toàn diện cần có môi trường tập thể tương đương với một ngôi làng. Theo nghiên cứu được công bố trên tạp chí chuyên ngành “Monographs of the Society for Research in Child Development” năm 1995, trẻ học hỏi được nhiều nhất khi có tối thiểu 3 người lớn tương tác với trẻ: Chào bé, cô đây này.
Các nhà nghiên cứu như Sarah Hrdy, tác giả cuốn sách nổi tiếng “Mothers and Others”(Belknap, 2009), lý giải rằng thời gian gần gũi với những người ngoài cha mẹ - ông bà, bạn bè gia đình, cô dì, chú bác - sẽ giúp trẻ sơ sinh học cách đọc được những biểu hiện khuôn mặt khác nhau và mở rộng khả năng nắm bắt quan điểm, thái độ của người khác.
Nghiên cứu chỉ ra, khi được 7 tháng tuổi, trẻ có thể đoán biết cảm xúc của người khác dựa trên biểu hiện khuôn mặt của họ.
Medshop.Vn dịch
Theo livescience
Các bài gần đây
10 điều giúp bạn trở thành ông bố tuyệt vời khi mới có con đầu lòng
9 cách kì lạ trẻ có thể bị thương
6 sai lầm nghiêm trọng khi cho con ngủ của các bậc phụ huynh và cách phòng tránh
8 khác biệt giữa bé trai và bé gái
Tám loại thực phẩm giúp chống dị ứng
7 lợi ích từ rễ maca với nữ giới
7 Keto
Đánh giá